Viết sáng tạo và năng suất - Bí quyết nằm ở đâu?

Sự sáng tạo không phải là phép màu ngẫu nhiên, mà là kết quả từ những thói quen nhỏ bé và sự chuẩn bị kiên trì.

Điều gì khơi dậy sự sáng tạo?

Đôi khi, ta chẳng rõ bằng cách nào một ý tưởng lóe lên, một câu chuyện hình thành hay một phép ẩn dụ mới được sinh ra. Nó giống như khoảnh khắc bất ngờ, thoáng qua trong chốc lát. Nhưng khoảnh khắc "Aha!" đó không xuất hiện từ hư vô.

Trong suốt ba thập kỷ, Martin Resnick đã nghiên cứu cách dạy trẻ em sáng tạo. Ông phát hiện rằng những khoảnh khắc "Aha!" thường đến sau sự lao động cần cù, sự thử nghiệm và điều tra kỹ lưỡng.

Thử nghiệm mang lại lợi ích từ việc tò mò, cởi mở và vui tươi. Tuy nhiên, việc điều tra kỹ lưỡng đòi hỏi một quá trình — một cách tiếp cận có hệ thống hơn, mà chúng thường không gắn với sự sáng tạo.

Scott Barry Kaufman gọi sự sáng tạo là một hành động tung hứng giữa mạng lưới điều hành trong bộ não của chúng ta, hệ thống lập kế hoạch và mạng lưới tưởng tượng của chúng ta. Mạng lưới điều hành giúp chúng ta từ chối những ý tưởng rõ ràng sẽ không hoạt động và ghi nhớ các chiến thuật giúp chúng ta gỡ rối.

Vì vậy, sáng tạo đòi hỏi cả sự tự phát và sự tập trung có chủ ý, cả hỗn loạn và trật tự, cả cởi mở và kế hoạch. Đó là nghệ thuật lập kế hoạch mà không lên kế hoạch quá mức.

Lập kế hoạch sáng tạo bao gồm:

• Bắt đầu ngay, không chần chừ: Xây dựng một cây cầu tới ngày mai, rồi dùng một nghi thức nhỏ để khởi đầu.

• Duy trì năng lượng: Kế hoạch nghỉ ngơi giúp não bộ luôn trong trạng thái tốt nhất.

• Biến tờ giấy trắng thành trang viết: Quy trình đáng tin cậy tạo niềm tin rằng bạn sẽ đạt được kết quả, từ đó khơi dậy sự sáng tạo.

• Hộp công cụ giải quyết rắc rối khi viết không theo ý: Một hệ thống cứu hộ tinh tế giúp bạn thoát khỏi bế tắc.

• Nỗ lực có chủ đích để nuôi dưỡng sự sáng tạo: Qua việc đọc và trải nghiệm mới, bạn thúc đẩy trí tuệ và cảm hứng.

Kỷ luật và Sáng tạo: Đối lập hay song hành?

Thật là sai lầm khi nghĩ rằng công việc sáng tạo đòi hỏi cơ hội vô tận và thời gian vô hạn.

Đồng hồ tích tắc buộc chúng ta phải làm việc hiệu quả. Đó là lý do tại sao Kỹ thuật Pomodoro rất hiệu quả, cho cả công việc sáng tạo.

Hãy thử với việc tạo ý tưởng cho bài đăng trên blog. Nếu bạn không cho mình ranh giới, việc tìm ra một danh sách phong phú và chất lượng thật khó. Nhưng nếu bạn đặt ra những ranh giới và tìm kiếm ý tưởng giúp cho khách hàng đạt được mục tiêu cụ thể, giải quyết những vấn đề cụ thể thì ý tưởng của bạn sẽ càng trôi chảy hơn.

Tin hay không tùy bạn, nhưng chính ràng buộc lại khơi dậy sự sáng tạo. “Có khó nó ló cái khôn” không phải là câu nói vô nghĩa.

Một tờ giấy trắng cung cấp cho ta quá nhiều cơ hội, vì vậy chúng ta bị ngộp thở ... trừ khi chúng ta có một kế hoạch.

Nhưng chúng ta không muốn có một kế hoạch cứng nhắc. Sự sáng tạo nhảy múa giữa các ranh giới, nhưng sự cứng nhắc đã ngăn cản nó. Như Tim Harford viết trong lời cầu xin nhiệt thành của mình về sự hỗn loạn trong một thế giới ngăn nắp, sự sáng tạo được hưởng lợi từ một số lượng hỗn loạn nhất định.

Thấm đẫm và kết hợp chéo ý tưởng

Thứ nhất, đôi khi các ý tưởng cần phải thấm nhuần. Khi chúng ta không tập trung vào công việc viết lách, tâm trí của chúng ta sẽ tiếp tục xử lý các ý tưởng của chúng ta. Đó là phương thức suy nghĩ lan tỏa và nó giúp não của chúng ta tạo ra các kết nối mới. Đây là lý do tại sao việc lập kế hoạch nghỉ ngơi và trải rộng các nhiệm vụ viết trong nhiều ngày hơn sẽ cải thiện năng suất của bạn.

Thứ hai, các ý tưởng được hưởng lợi từ việc kết hợp chéo. Trong cuốn sách Messy của mình, Harford trích dẫn nghiên cứu, cho thấy rằng các nhà khoa học có năng suất cao viết về nhiều chủ đề hơn và di chuyển giữa các chủ đề thường xuyên hơn so với các đồng nghiệp kém năng suất hơn của họ.

Để khơi dậy khả năng sáng tạo của bạn, bạn nên đọc nhiều, trò chuyện với những người khác nhau, trải nghiệm những cuộc phiêu lưu mới, học các kỹ năng mới hoặc nuôi dưỡng những sở thích sáng tạo khác như nhiếp ảnh, vẽ hoặc âm nhạc. Trải nghiệm mới thúc đẩy sự sáng tạo. Đó là cách các nhà quảng cáo tạo ra may mắn cho chính họ.

Sáng tạo có thể được lên lịch

Mình từng cho rằng sáng tạo là không có quy tắc và mình phản kháng việc nuôi dưỡng thói quen và tuân thủ quy trình. Mình ghét những công việc lặp đi lặp lại và sợ điều đó kìm hãm sự sáng tạo của mình. Mình cũng từng chỉ viết được khi có cảm hứng, cảm xúc. Mình cảm thấy mình không phải quá sáng tạo đặc biệt nên cứ nghĩ việc lập kế hoạch sẽ làm mất đi sự sáng tạo của mình.

Nhưng mình phải thừa nhận rằng mình đã sai.

Ví dụ, Laura Vanderkam, người đã xuất bản một số cuốn sách bán chạy nhất về quản lý thời gian, sắp xếp thời gian của mình một cách rất siêng năng. Hay Cal Newport cũng vậy, một học giả viết blog thường xuyên và xuất bản một cuốn sách bán chạy về cách thực hiện nhiều “công việc hơn”. Và tác giả bán chạy nhất Haruki Murakami tuân theo một lịch trình hàng ngày nghiêm ngặt khi làm một cuốn tiểu thuyết mới.

Sáng tạo là vấn đề thể hiện, hình thành thói quen lành mạnh và học cách tin tưởng vào quá trình của bạn.

Trước khi khi bắt đầu viết, mình luôn bị lo sợ sẽ không tìm đủ được ý tưởng viết. Nhưng càng tò mò làm, càng làm có chủ đích và kế hoạch, ý tưởng mới càng chảy ra dễ dàng hơn. Mình đã cứ viết như thế, đặc biệt là viết vô cùng nhiều trong khoảng hơn 10 năm trở lại đâu.

Nhiều người hỏi vì sao mình lại sáng tạo, có nhiều ý nghĩ độc đáo? Vì sao mình có thể viết nhiều và liên tục như thế? Nó không phải là một loại năng khiếu đâu. Nó là sự tập luyện.

Bộ não nổi loạn ngày xưa đã thấy được lợi ích của các thói quen và quy trình. Càng làm việc có hệ thống hơn, mình lại càng sáng tạo và càng cảm thấy yêu thích những sản phẩm viết của mình hơn.

Để sáng tạo, chúng ta cần phải lập kế hoạch.

Nuôi dưỡng thói quen nhỏ để tăng năng suất

Sir Dave Brailsford, huấn luyện viên xe đạp nổi tiếng, dẫn dắt các tay đua Anh tới nhiều chiến thắng Tour de France và huy chương Olympic. Thay vì theo đuổi sự hoàn hảo, anh ấy nhắm đến việc cải thiện 1% mọi thứ ảnh hưởng đến hiệu suất — từ chế độ ăn đến tư thế ngồi và yên xe.

Bạn cũng có thể nuôi dưỡng thói quen viết lành mạnh trong những bước nhỏ. Tiếp tục theo dõi thói quen và quy trình của bạn, đồng thời tiếp tục thực hiện những cải tiến nhỏ và bạn sẽ thấy năng suất của mình được cải thiện theo cấp số nhân. Đây là cách mình học cách viết một bài viết vài nghìn từ trong vài giờ thay vì vài ngày làm việc. Mình đã không đặt ra một mục tiêu điên rồ để cải thiện. Mình chỉ muốn thoát khỏi sự thất vọng và căng thẳng khi viết lách để có thể thích thú hơn với công việc viết lách của mình.

Mình quan sát quá trình, thói quen và những suy nghĩ trong đầu mình khi viết. Mình học cách vượt qua sự trì hoãn và viết nhanh hơn. Mình học cách làm hoà với nhà phê bình nội tâm bên trong. Mình học cách tập trung, cách nghỉ giải lao và tin tưởng và quy trình của mình. Mình đã học tất cả, từng bước rất nhỏ.

Việc nuôi dưỡng thói quen cần có thời gian, nhưng một vài thứ bạn có thể làm ngay giúp cải thiện việc viết của bạn:

• Đặt mục tiêu khả thi: Quyết định lượng viết hàng ngày hoặc hàng tuần sao cho dù mệt mỏi vẫn thực hiện được.

• Lên kế hoạch và chặn thời gian viết: Xác định rõ nhiệm vụ viết ngày mai ngay từ tối nay.

• Nghỉ ngơi có kế hoạch: Để khơi dậy sáng tạo.

• Đừng viết cạn kiệt: Hãy để lại chút gì đó cho ngày mai.

• Tạo nghi thức khởi đầu: Pha trà, mở tài liệu, đặt hẹn giờ — giúp bạn vào chế độ viết.

• Loại bỏ sự phân tâm: Quan sát và loại bỏ từng thứ một.

• Vượt qua trì hoãn: Tìm chiến thuật để tái tập trung và ngăn chặn trì hoãn lần sau.

Nuôi dưỡng thói quen là một quá trình lâu dài. Chúng ta học hỏi, chúng ta cải thiện và tiếp tục cải thiện. Và sau đó …. Bùm! Chúng ta rơi khỏi đường ray. Cuộc sống cản trở chúng ta. Có thể bạn đang đi nghỉ hoặc phải giải quyết một trường hợp khẩn cấp của gia đình hoặc bạn phải ưu tiên các dự án công việc khác.

Khi chúng ta không viết trong một thời gian, có thể chúng ta cảm thấy hơi cồn cào. Chúng ta trì hoãn nhiều hơn một chút, chúng ta viết chậm hơn một chút, và nhà phê bình nội tâm của chúng ta dường như lớn hơn một chút.

Viết cũng giống như luyện tập để hình thành cơ bắp, không tập một thời gian dài có nghĩa là bạn lại mất thêm một thời gian để hình thành lại sức mạnh và sự dẻo dai của nó. Vì vậy, hãy hạ thấp mục tiêu của bạn một chút và thực hiện một cam kết nhỏ để bắt đầu vào ngày mai.

Các thủ thuật tương tự đã giúp bạn hình thành thói quen, cũng sẽ giúp bạn khởi động lại

Đừng cảm thấy tội lỗi về những gì bạn đã không làm trong những ngày, tuần hoặc tháng qua. Thay vào đó, hãy tập trung vào những gì bạn có thể làm hôm nay và ngày mai.

Bắt đầu là mẹo, và sau đó giữ đà.

Từng đoạn từng đoạn.

Từng trang từng trang.

Các bạn nhớ vui vẻ nhé. Và đối xử tốt với chính mình.

Nếu không tự tin trong việc duy trì và giữ đà viết lách sáng tạo, Viết Ngay sẽ đồng hành cùng bạn trong Social Content Mastery. Đây là nơi mọi kỹ năng và tư duy viết đều được bưng lên mâm và thưởng thức từng khía cạnh khác nhau của viết.

Vài câu hỏi cho bạn:

Bài học chính của bạn về việc hình thành thói quen là gì?

Điều gì ngăn cản bạn xây dựng một thói quen viết nhiều hơn?

Hiện tại, vấp ngã nào là lớn nhất?

Dựa trên những gì bạn đã đọc được về tư duy và thói quen, bạn có thể áp dụng chiến thuật nào để vượt qua cú vấp đó?